تغیر مسیر یافته از - علی تهانوی
زمان تقریبی مطالعه: 13 دقیقه
 

محمداعلی بن علی فاروقی تهانوی





تَهانَوی، محمداعلی (علی) بن علی فاروقی حنفی ، دانشمند هندی سده دوازدهم، مؤلف کشّاف اصطلاحات‌ الفنون می‌باشد.


۱ - پدر



نام پدرش را اعلی و علاء نیز نوشته‌اند.
[۱] ادوارد ون دایک، کتاب اکتفاء القنوع بما هو مطبوع، ج۱، ص۳۲۸، چاپ محمدعلی ببلاوی، مصر ۱۳۱۳/ ۱۸۹۶، چاپ افست قم ۱۴۰۹.
[۲] جرجی زیدان، تاریخ آداب اللغة العربیّة، ج۲، جزء۳، ص۳۴۷، بیروت ۱۹۸۳.
[۳] زرکلی، ج۶، ص۲۹۵.


۲ - نسبت



وی منسوب به منطقه کوچکی به نام تهانَه/ تهانه بهون واقع در ۱۷۰ کیلومتری شمال غربی دهلی است.
[۴] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXII، بیروت ۱۹۹۶.


۳ - ولادت



از تاریخ ولادت او اطلاع دقیقی در دست نیست، احتمالاً در اواخر سده یازدهم به دنیا آمده است.
[۵] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXII، بیروت ۱۹۹۶.


۴ - خاندان



خاندان او اهل دانش و نزد مردم محترم بودند و پدرش، ملقب به قطب‌الزمان، از دانشمندان بزرگ هند بود.
[۶] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، صXXXIII، بیروت ۱۹۹۶.


۵ - تحصیلات



تهانوی علوم ادبی و شرعی را نزد پدرش بخوبی فرا گرفت، سپس کتاب‌هایی در موضوعات گوناگون گرد‌ آورد و بدون استاد، به مطالعه و یادداشت‌برداری از اصطلاحات علمی آن‌ها پرداخت.
[۷] عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۶، ص۲۷۸، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
[۸] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، ص۱، بیروت ۱۹۹۶.


۶ - قضاوت



در زمان حکومت اورنگ‌زیب عالمگیر (۱۰۶۸ـ ۱۱۱۸) در منطقه تهانه، مدتی قاضی بود و گفته‌اند که نقش انگشتری او «خادم شرع والا قاضی محمداعلی» بوده است.
[۹] عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۶، ص۲۷۸، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.


۷ - القاب



او را با لقب‌هایی چون «باحث» (پژوهنده)، «لغت‌دان» و نیز عباراتی چون «امام عالم بارع در دانش‌ها و اصطلاحات علمی» و «یکی از حسنات اسلام در هند» ستوده‌اند.
[۱۰] زرکلی، ج۶، ص۲۹۵.
[۱۱] کحاله، ج۱۱، ص۴۷.
[۱۲] بطرس بستانی، کتاب دائرة المعارف، ذیل مادّه، بیروت ۱۸۷۶ـ۱۹۰۰، چاپ افست (بی تا).
[۱۳] جمیل احمد، حرکة التألیف باللّغة العربیّة فی الاقلیم الشمالی الهندی فی القرنین الثامن عشر و التاسع عشر، ج۱، ص۱۶۸، دمشق ۱۹۷۷.


۸ - وفات



تاریخ درگذشت وی احتمالاً پس از ۱۱۵۸ بوده است.
آرامگاهش در تهانه است و گفته‌اند که هرکس بر سر مزار او کتابی بخواند معانی دقیق بر وی مکشوف می‌شود.
[۱۴] عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۶، ص۲۷۸، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.


۹ - آثار



آثار تهانوی عبارت است از:

۹.۱ - احکام‌الاراضی


احکام‌الاراضی، درباره معنای «دارالاسلام» و «دارالحرب» و احکام زمین‌های دارالاسلام و دیگر زمین‌ها.
نسخه خطی این رساله در کتاب‌خانه‌های المکتبة الهندیة و بانکی‌پور، در نوزده برگ، موجود است.
[۱۵] جمیل احمد، حرکة التألیف باللّغة العربیّة فی الاقلیم الشمالی الهندی فی القرنین الثامن عشر و التاسع عشر، ج۱، ص۱۷۱، دمشق ۱۹۷۷.


۹.۲ - سَبَق‌الغایات فی نَسَق‌الآیات


سَبَق‌الغایات فی نَسَق‌الآیات، که در برخی منابع گفته شده که از آن نشانی نمانده و ناشناخته است،
[۱۶] جمیل احمد، حرکة التألیف باللّغة العربیّة فی الاقلیم الشمالی الهندی فی القرنین الثامن عشر و التاسع عشر، ج۱، ص۱۷۱، دمشق ۱۹۷۷.
[۱۷] زرکلی، ج۶، ص۲۹۵.
[۱۸] کحاله، ج۱۱، ص۴۷.
ولی به گفته سرکی
[۱۹] سرکیس، ج ۱، ستون ۶۴۵
این کتاب در ۱۳۱۶/۱۸۹۸ در هند به چاپ رسیده است.

۹.۳ - کشّاف اصطلاحات الفنون


کشّاف اصطلاحات الفنون، که مشهورترین اثر تهانوی و از پرکاربردترین دانشنامه‌ها ، به زبان عربی و فارسی ، درباره اصطلاحات علوم و فنون است.
هر چند پیشینه تدوین اینگونه دانشنامه‌ها به سده چهارم بازمی گردد و تا عصر تهانوی نیز چندین دانشنامه تألیف شده بود،
[۲۰] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، مقدمه پروین گنابادی، ص۳ـ۴، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
اما این کتاب به سبب اشتمال بر اصطلاحات گوناگون رایج در ادبیات ، علوم شرعی، طب ، فلسفه ، نجوم ، گیاه‌شناسی، کشاورزی، ریاضیات ، موسیقی و تصوف ، از زمان تألیف در نزد دانشمندان اعتبار یافت و تا کنون نیز مرجع پژوهشگران و منبعی برای وضع اصطلاحات علمی جدید بوده است.
[۲۱] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXV ـ XXXVI، بیروت ۱۹۹۶.
[۲۲] جرجی زیدان، تاریخ آداب اللغة العربیّة، ج۲، جزء۳، ص۳۴۷، بیروت ۱۹۸۳.


۹.۳.۱ - مقدمه


تهانوی در مقدمه کتاب
[۲۳] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱ـ۲، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
می گوید که چون کتابی حاوی اصطلاحاتِ دانش‌های متداول زمان نیافتم، به تألیف کشّاف اقدام کردم و اصطلاحات کتاب‌های گوناگون را طبق حروف الفبا و در دو بخش الفاظ عربی و غیرعربی دسته بندی کردم و تألیف کتاب را در ۱۱۵۸ به پایان بردم.
وی همچنین مطالب مفیدی در مقدمه مطرح می‌کند که از اهمّ آنهاست: تعریف‌های علم،
[۲۴] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۲ـ۳، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
تقسیم علوم به نظری و عملی، آلی و غیرآلی، عربی و غیرعربی، شرعی و غیرشرعی، حقیقی و غیرحقیقی، عقلی و نقلی، جزئی و غیرجزئی
[۲۵] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۳ـ۴، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
موضوع و مسائل و مبادی علوم،
[۲۶] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۴ـ۱۰، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
رئوس ثمانیه که باید در تألیف آثار به آن‌ها توجه کرد و از مهم‌ترین آن‌ها آوردن مقدمات، فایده، مبادی، مقاصد و مرتبه هر علم است،
[۲۷] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۰ـ۱۳، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
دانش‌های ادبی،
[۲۸] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۳ـ۲۱، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
دانش‌های شرعی،
[۲۹] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۲۲ـ۳۳، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
دانش‌های حقیقی شامل منطق ، حکمت ، اصول ریاضی (مشتمل بر عدد، هندسه ، هیئت ، موسیقی و جرّ اثقال) و اصول طبعی (مشتمل بر طب، بیطره، تعبیرخواب ، سحر ، طلسم ، کیمیا و فلاحت و از این قبیل)؛
[۳۰] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۴۳ـ۵۱، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
علوم ممدوح (شامل طب و فقه و کلام و جز آن‌ها و علوم مذموم شامل سحر و طلسمات و از این قبیل).
[۳۱] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۵۱ ـ۵۳، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.


۹.۳.۲ - ابواب


کشّاف اصطلاحات الفنون مشتمل بر باب‌هایی به ترتیب حرف اول اصطلاحات است و هر باب فصل‌هایی دارد که به اعتبار حرف آخر اصطلاحات تنظیم شده
[۳۲] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۵۳، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
و جمعاً شامل ۳۰۴۵ اصطلاح است.
[۳۳] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXIX، بیروت ۱۹۹۶.

تهانوی در تدوین این کتاب، از کتاب‌ها و فرهنگنامه‌های معتبر که بسیاری از آن‌ها به فارسی است، استفاده کرده و عین عبارات مؤلفان را با ذکر منبع نقل کرده است.
[۳۴] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۴۱، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
[۳۵] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۴۷، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.


۹.۳.۳ - چاپ


کشّاف اصطلاحات الفنون نخستین‌بار در ۱۲۷۸ـ ۱۲۷۹/ ۱۸۶۲ در کلکته، در دو مجلد، به تصحیح مولوی محمد‌وجیه، مولوی عبدالحق و مولوی غلام‌قادر و به اهتمام دو مستشرق به نام‌های آلویس اشپرنگر و ویلیام ناسو لیز، چاپ شد و در ۱۳۴۶ش /۱۹۶۷ در تهران افست گردید.
در پایان جلد دوم کتاب، الرسالة الشمسیّة در منطق اثر نجم‌الدین کاتبی قزوینی ضمیمه شده است.
در ۱۳۱۷ـ ۱۳۱۸/۱۸۹۹ـ۱۹۰۰ نیز کشّاف در استانبول در یک مجلد و ۹۵۵ صفحه چاپ شد که کامل نیست و به فصل یاء از باب صاد منتهی می‌شود.
در برخی منابع، محل چاپ «آستانه» گفته شده که نام دیگر استانبول است.
[۳۶] محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، مقدمه پروین گنابادی، ص۶، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
[۳۷] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXIV، بیروت ۱۹۹۶.

بین سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۷۶ش/ ۱۹۶۳ـ۱۹۹۷ نیز این کتاب در چهار جزء به همت وزارت فرهنگ مصر در قاهره و به تصحیح لطفی عبدالبدیع به چاپ رسید.
بخش‌های فارسی کتاب را امین‌النعیم (عبدالمنعم) محمد حسنین به عربی ترجمه کرده است.
این چاپ نیز کامل نیست و به حرف صاد ختم می‌شود.
[۳۸] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXV ـ XXXVI، بیروت ۱۹۹۶.

در ۱۳۷۵ش /۱۹۹۶ این کتاب در دو مجلد، به تصحیح رفیق‌العجم و علی دَحروج در بیروت چاپ شده است.
این چاپ ویژگی‌هایی دارد، از جمله: داشتن مقدمه‌ای مفصّل در شرح حال مؤلف و ویژگی‌های کتاب؛ آوردن توضیح در پاورقی برای اعلام و کتاب‌های معرفی شده در متن
[۳۹] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، ص ۴، پانویس ۲

[۴۰] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، ص ۴، پانویس ۴
[۴۱] محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، ص ۵، پانویس ۱
؛ ترجمه قسمت‌های فارسی کتاب به عربی به قلم عبداللّه خالدی
[۴۲] تهانوی، ج ۱، ص ۸۷
؛ ذکر معادل انگلیسی و فرانسوی اصطلاحات و عنوان‌ها و داشتن فهرست‌های گوناگون، از جمله فهرست اعلام و اصطلاحات
[۴۳] تهانوی، ج ۲، ص‌۱۸۱۹ ـ ۲۱۳۲

به رغم این ویژگی‌ها، در این چاپ ترتیب اصلی مراعات نشده، قسمت‌های فارسی متن به پاورقی منتقل و ترجمه عربی آن‌ها در متن آورده شده است.

۱۰ - فهرست منابع



(۱) بطرس بستانی، کتاب دائرة المعارف، بیروت ۱۸۷۶ـ۱۹۰۰، چاپ افست (بی تا).
(۲) محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
(۳) محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، بیروت ۱۹۹۶.
(۴) جمیل احمد، حرکة التألیف باللّغة العربیّة فی الاقلیم الشمالی الهندی فی القرنین الثامن عشر و التاسع عشر، دمشق ۱۹۷۷.
(۵) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
(۶) زرکلی.
(۷) جرجی زیدان، تاریخ آداب اللغة العربیّة، بیروت ۱۹۸۳.
(۸) سرکیس.
(۹) کحّاله.
(۱۰) ادوارد ون دایک، کتاب اکتفاء القنوع بما هو مطبوع، چاپ محمدعلی ببلاوی، مصر ۱۳۱۳/ ۱۸۹۶، چاپ افست قم ۱۴۰۹.

۱۱ - پانویس


 
۱. ادوارد ون دایک، کتاب اکتفاء القنوع بما هو مطبوع، ج۱، ص۳۲۸، چاپ محمدعلی ببلاوی، مصر ۱۳۱۳/ ۱۸۹۶، چاپ افست قم ۱۴۰۹.
۲. جرجی زیدان، تاریخ آداب اللغة العربیّة، ج۲، جزء۳، ص۳۴۷، بیروت ۱۹۸۳.
۳. زرکلی، ج۶، ص۲۹۵.
۴. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXII، بیروت ۱۹۹۶.
۵. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXII، بیروت ۱۹۹۶.
۶. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، صXXXIII، بیروت ۱۹۹۶.
۷. عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۶، ص۲۷۸، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
۸. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، ص۱، بیروت ۱۹۹۶.
۹. عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۶، ص۲۷۸، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
۱۰. زرکلی، ج۶، ص۲۹۵.
۱۱. کحاله، ج۱۱، ص۴۷.
۱۲. بطرس بستانی، کتاب دائرة المعارف، ذیل مادّه، بیروت ۱۸۷۶ـ۱۹۰۰، چاپ افست (بی تا).
۱۳. جمیل احمد، حرکة التألیف باللّغة العربیّة فی الاقلیم الشمالی الهندی فی القرنین الثامن عشر و التاسع عشر، ج۱، ص۱۶۸، دمشق ۱۹۷۷.
۱۴. عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۶، ص۲۷۸، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
۱۵. جمیل احمد، حرکة التألیف باللّغة العربیّة فی الاقلیم الشمالی الهندی فی القرنین الثامن عشر و التاسع عشر، ج۱، ص۱۷۱، دمشق ۱۹۷۷.
۱۶. جمیل احمد، حرکة التألیف باللّغة العربیّة فی الاقلیم الشمالی الهندی فی القرنین الثامن عشر و التاسع عشر، ج۱، ص۱۷۱، دمشق ۱۹۷۷.
۱۷. زرکلی، ج۶، ص۲۹۵.
۱۸. کحاله، ج۱۱، ص۴۷.
۱۹. سرکیس، ج ۱، ستون ۶۴۵
۲۰. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، مقدمه پروین گنابادی، ص۳ـ۴، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۲۱. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXV ـ XXXVI، بیروت ۱۹۹۶.
۲۲. جرجی زیدان، تاریخ آداب اللغة العربیّة، ج۲، جزء۳، ص۳۴۷، بیروت ۱۹۸۳.
۲۳. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱ـ۲، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۲۴. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۲ـ۳، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۲۵. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۳ـ۴، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۲۶. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۴ـ۱۰، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۲۷. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۰ـ۱۳، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۲۸. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۳ـ۲۱، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۲۹. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۲۲ـ۳۳، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۳۰. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۴۳ـ۵۱، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۳۱. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۵۱ ـ۵۳، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۳۲. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۵۳، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۳۳. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXIX، بیروت ۱۹۹۶.
۳۴. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۴۱، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۳۵. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۴۷، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۳۶. محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، مقدمه پروین گنابادی، ص۶، چاپ محمد وجیه و دیگران، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
۳۷. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXIV، بیروت ۱۹۹۶.
۳۸. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، صXXXV ـ XXXVI، بیروت ۱۹۹۶.
۳۹. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، ص ۴، پانویس ۲
۴۰. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، ص ۴، پانویس ۴
۴۱. محمداعلی بن علی تهانوی، چاپ رفیق العجم و علی دحروج، ج۱، مقدمه رفیق العجم، ص ۵، پانویس ۱
۴۲. تهانوی، ج ۱، ص ۸۷
۴۳. تهانوی، ج ۲، ص‌۱۸۱۹ ـ ۲۱۳۲


۱۲ - منبع



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمداعلی بن علی فاروقی‌تهانوی»، شماره۴۱۰۳.    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.